19.01.2016

28.04.2015

Inseminacja klaczy

Historia inseminacji

Inseminacja została odkryta na początku XX wieku. Pierwszymi zwierzętami gospodarskimi, które zaczęto rozmnażać w ten sposób były krowy. W Polsce inseminowanie zwierząt rozpoczęło się w latach 50-tych. Pierwsze źrebię z inseminacji urodziło się w 1969 roku. Niestety jednak później zaczęto odchodzić o tej metody zaźrebienia klaczy, by znów po latach wrócić do niej na szerszą skalę. Niemcy od lat skutecznie wykorzystują swoje ogiery w sporcie i hodowli jednocześnie.

Czym jest inseminacja?

Inseminacja, czyli tak zwane krycie sztuczne to nic innego jak unasiennianie klaczy nasieniem mrożony lub świeżym pobranym wcześniej od ogiera. Metoda ta polega na kontrolowanym rozrodzie polegającym na bezpośrednim wstrzyknięciu dawki nasienia do szyjki macicy klaczy. W tym przypadku klacz nie ma w ogóle styczności z ogierem.
Sztuczne unasiennianie ma wiele zalet, do których należą między innymi: możliwość uzyskania większej liczby potomstwa, możliwość wykorzystania ogiera nawet jeśli już padł, uniknięcie chorób przenoszonych drogą płciową oraz uniknięcie możliwych zranień powstałych w wyniku krycia naturalnego, możliwość pokrycia klaczy ogierem, który na co dzień stacjonuje wiele kilometrów a nawet tysięcy kilometrów dalej. Ogier kryjąc naturalnie może pokryć w ciągu roku ok. 80-90 klaczy. Inseminacja pozwala na pokrycie 300-400 klaczy w ciągu roku.

Proces inseminacji to złożony proces zaczynający się od ogiera i jego roli.  Pierwszym krokiem jest uzyskanie nasienia od ogiera. Pobieranie nasienia odbywa się zazwyczaj przy pomocy fantomu, który „wydziela hormony” klaczy, dzięki czemu ogier czuje pociąg seksualny. Nasienie pobierane jest do odpowiednich pojemników do przechowywania nasienia w zależności od jego przydatności, czy ma być to nasienie świeże, mrożone czy chłodzone.  Następnie nasienie jest badane, gdzie stwierdza się żywotność plemników oraz określa ich liczbę w porcji. Kolejnym etapem jest rozrzedzanie nasienia. Następnie nasienie zostaje rozdzielone, przechowywane oraz rozprowadzane do punktów inseminacyjnych. Tam też odbywa się już ostatni etap inseminacji, czyli unasiennianie samic. Odbywa się ono zazwyczaj przy użyciu specjalne pipety, którą nasienie wprowadzane jest do pochwy klaczy.

Kto wykonuje inseminacje?

Inseminację powinien przeprowadzać weterynarz najlepiej, aby był to specjalista od koni i ich rozrodu. Ma on niezbędną i rzetelną wiedzę, co do mechanizmów, jakie zachodzą i powinny zachodzić podczas całego procesu pobierania nasienia od ogiera oraz inseminowania klaczy.  Polski Związek Hodowców Koni organizuje kursy, szkolenia w zakresie inseminacji klaczy, są to jednak kursy, które dają uprawnienia do inseminacji klaczy z własnego stada zootechnikom, hodowcom.

Badanie klaczy przed inseminacją

Przed inseminacją warto jest zrobić badanie klaczy na owulacje, które pozwala na określenie optymalnego terminu pokrycia. Pozwala to na zminimalizowanie ilości nasienia wykorzystywanego do pokrycia klaczy. Kolejną korzyścią badania jest również zmniejszenie ryzyka kontaminacji macicy, czyli zanieczyszczenia macicy podczas krycia, dzięki czemu zwiększone są szanse na skuteczne zaźrebienie. Maleje również ryzyko wczesnej resorpcji zarodka. Resorpcja jest to rozłożenie i wchłonięcie embrionu wewnątrz macicy. Niestety szacuje się, że do resorpcji dochodzi w nawet do 25% wszystkich zapłodnień klaczy.
Udane pokrycie klaczy nie daje nam niestety gwarancji na doczekanie się upragnionego źrebięcia.

Nasienie świeże, chłodzone czy mrożone?

Nasienie ogiera można pobrać i przechowywać na trzy różne sposoby, dzięki czemu nasienie może być udostępnione, jako świeże, chłodzone lub mrożone. Nasienie świeże wykorzystywane jest w stajniach gdzie, istnieje możliwość pokrycia klaczy na miejscu (nie trzeba transportować nasienia). Nasienie chłodzone natomiast stosowane jest często w przypadku, kiedy klacz nie stacjonuje w miejscu gdzie znajduje się ogier biorca, w związku, z czym trzeba nasienie transportować na niedużą odległość. Nasienie chłodzone powinno być wykorzystane w przeciągu 48 godzin, jednak ocenia się, że przetrwać może do 72 godzin w temperaturze 4 stopni C. Nasienie mrożone używane jest w przypadkach takich jak: planowane pokrycia w terminie późniejszym niż 48 godzin, przechowywanie nasienia cennego ogiera na zapas, kiedy dostawa nasienia może wynieść więcej niż 48 godzin.

Pojemnik do przechowywania nasienia chłodzonego

Fot. Zabookuj.eu

Kiedy należy inseminować klacz?

Cykl płciowy to czas pomiędzy owulacjami. U klaczy zazwyczaj trwa między 19 a 22 dni. Ruja u klaczy w okresie rozrodczym trwa zazwyczaj 5 dni. Jednak w okresie wczesnej wiosny może wydłużyć się do 8-10 dni. Dzieje się tak za sprawą światła, który jest silnym bodźcem. Padając na siatkówkę oka pobudza ją do wysyłania bodźców nerwowych do pnia mózgu do szyszynki i podwzgórza. Wówczas podwzgórze zaczyna produkować czynnik, stymulujący do produkcji hormonów.  Sam cykl rujowy przebiega następująco pierwsze dwa dni występuje ruja, po rui pomiędzy 3 a 14 dniem następuje wzrost poziomu progesteronu oraz wzrost ciałka żółtego. Pomiędzy 16 a 20 dniem następuje wzrost pęcherzyka, po tym okresie zazwyczaj w 21 dniu następuje owulacja, czyli czas pełnej gotowości do zaźrebienia. Klacze ulegają sezonowym wahaniom, co do aktywności rozrodczej.  Można to przedstawić za pomocą wykresu.

Zdarza się, że trudno określić, kiedy klacz ma ruje, ponieważ przechodzi ją bez symptomów wewnętrznych i zewnętrznych. Wówczas podejmuje się wywołanie rui w sposób farmakologiczny. Jest to sposób całkowicie bezpieczny dla klaczy.

Źródło: „Koń zdrowy jak…” Bożena Urbaniak-Czajka

Technika pobierania nasienia

Dojrzały ogier oddając jedną porcję ejakulatu, która zazwyczaj mieści się w przedziale od 50 do 100 ml, może pokryć w teorii nawet 20-30 klaczy. Nasienie ogiera zazwyczaj ma mlecznobiała barwę, kolor ten jednak może się różnic od mlecznoszarego do brudnoszarego.
Obecne techniki pobierania nasienia znacząco różnią się od metod używanych niegdyś. Jedną z pierwszych metod było pobieranie nasienia z pochwy klaczy bezpośrednio po stosunku. Najbardziej popularną metodą pobierania nasienia jest pobieranie go z tak zwanej sztucznej pochwy, która na przestrzeni lat była modyfikowana, dzięki czemu powstało kilka modeli używanych w różnych krajach. Odbywa się to w następujący sposób: ogier doprowadzany jest przez ludzi do klaczy będącej w rui, w momencie skoku osoba pobierająca nasienie podstawia sztuczną pochwę i pomaga ogierowi. Bardzo ważne jest odpowiednie złapanie prącia ogiera, ponieważ jeśli pobierający dotknie okolicy żołędzi ogier zazwyczaj zaczyna się wycofywać. Najbezpieczniejszą jednak metodą pobierania nasienia jest użycie fantomu. Fantom budową przypomina klacz. Najbardziej zaawansowany technicznie fantom posiada regulacje temperatury i ciśnienia wewnątrz pochwy oraz regulację wysokości.

Źródło: „Koń zdrowy jak…” Bożena Urbaniak-Czajka

A jak rozwija się płód i przebiega ciąża u klaczy przeczytasz  <TUTAJ>

K.K