Wrzody żołądka u koni

Jedną z przyczyn kolek u koni są wrzody żołądka, które dotyczą zarówno źrebiąt jak i osobników dorosłych w różnym wieku. Z danych naukowych procent osobników chorych może sięgać nawet kilkadziesiąt procent.

Jedną z najważniejszych przyczyn wrzodów są złe warunki utrzymania, podatność koni na czynniki stresowe oraz nieodpowiednie żywienie. Stres u koni mogą wywoływać takie czynniki jak : nadmierny intensywny trening, transport konia szczególnie po raz pierwszy, zmiana stajni lub zmiana osobników w stadzie, gdzie ustalanie hierarchii jest źródłem stresu.

Złe warunki utrzymania również przyczyniają się do podrażnienia śluzówki żołądka. Dawniej naturalnym środowiskiem, w którym żyły konie były stepy, gdzie miały nieograniczony dostęp do pokarmu. Odkąd zwierzęta te zostały udomowione, zmieniły się warunki trzymania „czterech kopyt” w zamkniętych pomieszczeniach. Boksy stały się ich nowym domem.

Kolejną rzeczą, która wpływa na rozwój choroby wrzodowej koni jest sposób ich żywienia. Należy pamiętać, że w żołądku konia soki trawienne wytwarzane są nieustannie przez całą dobę, niezależnie od tego czy znajduje się w nim treść czy nie. Konie żyjące na wolności pobierają pokarm (będący pokarmem objętościowym – trawy) małymi porcjami lecz przez większość część dnia i treść ta jest na bieżąco trawiona przez stale produkowane enzymy. Dzięki temu w żołądku nie gromadzi się sok żołądkowy i nie doprowadza do podrażnień błony śluzowej. Inaczej natomiast wygląda sytuacja u udomowionych przez nas koni, zwłaszcza tych sportowych i rekreacyjnych, które często żywione są dużymi porcjami podawanych 2-3 razy dziennie pasz treściwych.
U nich zawierający enzymy trawienne sok żołądkowy zalega w żołądku oczekując na pojawienie się w nim treści. Przez cały ten czas kwas solny podrażnia śluzówkę, a enzymy zaczynają ją nadtrawiać, doprowadzając do rozwoju stanu zapalnego i w końcu do powstawania objawiających się  silnym bólem ranek – tzw. owrzodzeń.

Innymi czynnikami, które z całą pewnością mogą skutkować pojawiającymi się w żołądku owrzodzeniami jest długotrwałe podawanie koniom leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, dlatego tak ważne jest aby leczenie, nawet tych na pozór mało poważnych schorzeń odbywało się pod kontrolą lekarza weterynarii.

Objawy choroby wrzodowej mogą być bardzo różne, poczynając od ogólnego posmutnienia zwierzęcia, zmniejszenia apetytu i zmniejszonej wydolności wysiłkowej, zmatowienia sierści, poprzez bardziej charakterystyczne objawy kolkowe, ale niekoniecznie jednoznacznie wskazujące na przyczynę leżącą w żołądku, takie jak biegunka czy objawy zatkania. Bardziej charakterystycznymi objawami towarzyszącymi temu schorzeniu, które powinny zwrócić uwagę właściciela jest podnoszenie górnej wargi, zgrzytanie zębami i obfite ślinienie. Zdarza się jednak tak, że jedynym objawem, który zauważył właściciel jest stopniowa utrata wagi zwierzęcia.

Jak już wspomniałem, wachlarz prezentowanych przez zwierzę objawów towarzyszących chorobie wrzodowej jest bardzo szeroki i nie zawsze jednoznacznie wskazujący na tą konkretną jednostkę chorobową, dlatego aby postawić ostateczne rozpoznanie konieczne jest po wykluczeniu innych schorzeń przeprowadzenie badania gastroskopowego, które pozwala na wskazanie jednoznacznej przyczyny niepokojących zachowań naszego konia.

Samo badanie nie trwa długo i może być przeprowadzone w stajni, jednak koń powinien być do niego w odpowiedni sposób przygotowany. Aby można było uwidocznić owrzodzenie błony śluzowej, żołądek konia musi  być pusty, co osiągniemy poprzez trwającą ok. 16 godzin głodówkę ( z tego względu badanie najlepiej przeprowadzić rano), a koń do tego czasu powinien stać w boksie wyścielonym trocinami/torfem lub mieć założony kaganiec. Także wodę należy koniowi ograniczyć, ale wystarczy zrobić to na 4 godziny przed badaniem. Po lekkiej sedacji konia, lekarz wprowadza gastroskop przez jamę nosową aż do żołądka i uważnie ogląda całą błonę śluzową.

Jako, że na rozwój wrzodów u konia duży wpływ mają warunki utrzymania zwierząt i postępowanie osób opiekujących się końmi, właściciele mogą w znaczny sposób zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia, poprzez:
– dawanie więcej pasz objętościowych – najlepiej zapewnić zwierzęciu stały dostęp do siana lub świeżej trawy, a jeżeli nie jest to możliwe to należy pozwolić koniowi przez minimum 15min przed podaniem paszy treściwej spożywać paszę objętościową (czyli najpierw siano a dopiero później owies i granulaty).
– podawać koniom pasze treściwe w mniejszej ilości ale częściej,
– możliwie jak najdłużej pozwalać koniom przebywać na łąkach,
– ograniczać czynniki stresowe,
– kontrolować intensywność treningów,
– nie stosować leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych bez konsultacji z lekarzem weterynarii.

Konieczność rozpoczęcia terapii wrzodów nie podlega dyskusji, ponieważ powodują one uczucie dużego dyskomfortu, przyczyniając się do fizycznego cierpienia zwierzęcia, ponieważ stale podrażniane rany w żołądku powodują odczuwanie silnego bólu przez konia. Innym, niepodważalnym argumentem przemawiającym za koniecznością rozpoczęcia jak najszybszego leczenia farmakologicznego chorego konia jest to, że bardzo poważną komplikacją nieleczonych wrzodów jest perforacja ściany żołądka i przedostawanie się treści pokarmowej do jamy brzusznej, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia zwierzęcia.
Leczenie wrzodów u koni polega m.in. na zastosowaniu się do wskazówek, które zostały wymienione w podpunkcie „Profilaktyka”. Terapia obejmuje również podanie środków farmakologicznych, które poprzez blokowanie receptorów histaminowych w ścianie żołądka powodują zmniejszoną sekrecję kwasu solnego (np. Cimetydyna) lub przez blokowanie pompy protonowej (Omeprazol), czego efektem jest podwyższenie pH w żołądku. Inną grupą leków są środki zobojętniające kwasy (wodorotlenek glinu). Preparatem pomagającym w leczeniu wrzodów jest kompleks pektyna-lecytyna-gliceryna jako środek osłaniający błonę śluzową (np. Apolectol).
Czas leczenia choroby wrzodowej trwa 2-4 tygodnie, przy czym dłuższa terapia dawała zdecydowanie lepsze efekty.

lek. wet. Paweł Dukacz

Centrum Zdrowia Konia

dla ZABOOKUJ.eu