Zakup nasienia – na co zwrócić uwagę?
Ogromny przełom w hodowli zwierząt nastąpił wraz rozwojem biotechnik rozrodu zwierząt, między innymi inseminacji. Umożliwiła ona hodowcom wykorzystanie rezerw nasienia, produkowanego w celu zabezpieczenia określonych wartości genetycznych. Wprowadzenie inseminacji zapewniło niemal nieograniczony dostęp do wybitnych reproduktorów, a dzięki możliwości mrożenia nasienia, zachowanie ich. Sztuczne unasienianie jako zabieg jest ogromnym ułatwieniem dla hodowcy czy właściciela samicy, od której chce otrzymać potomstwo. Oszczędza wysiłek, koszty i czas, który konieczny jest w przypadku dowiezienia czy doprowadzenia samicy do reproduktora. Dzięki bezpośredniemu przecięciu kontaktu między samcem, a samicą zapobiega przenoszeniu zakaźnych chorób krycia. Inseminacja doprowadziła do wyeliminowania genów letalnych z populacji i zmniejszenia, a nawet do zwalczenia, chorób wenerycznych. Stało się to możliwe dzięki badaniom nad fizjologią nasienia i jego pozyskiwaniem. Poza samym zabiegiem unasieniania, inseminacja obejmuje szereg działań związanych z pobieraniem nasienia, jego oceną, rozrzedzaniem, konserwacją, porcjowaniem oraz przechowywaniem i transportem na dowolną odległość.

Kto zajmuje się produkcją nasienia?
Do produkcji nasienia niezbędne jest odpowiednie zaplecze. Zamknięty ośrodek, bez dostępu nieupoważnionych osób, bez dostępu zwierząt z zewnątrz. Ośrodek ten, musi być zatwierdzony i nadzorowany przez urzędowego lekarza weterynarii. Ośrodkiem takim kieruje lekarz weterynarii posiadający specjalizację w zakresie rozrodu zwierząt, upoważniony przez powiatowego lekarza weterynarii. Jest on odpowiedzialny za codzienne przestrzeganie określonych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia centrum pozyskiwania nasienia lub centrum przechowywania nasienia.

Jakie nasienie może zostać wprowadzone do obrotu na rynku Polskim i w krajach członkowskich?
Na podstawie art. 39 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 133, poz. 921 oraz z 2008 r. Nr 171, poz. 1056) do obrotu może być wprowadzone tylko nasienie:
– o odpowiedniej wartości biologicznej ( tu pod uwagę bierze się procent plemników o ruchu prawidłowym, procent plemników bez zmian morfologicznych, zawartość plemników w 1mm3)
– zaopatrzone w odpowiednie dokumenty, zawierające numer weterynaryjny stacji/ośrodka, w którym nasienie zostało pobrane
– odpowiednio oznakowane (nazwa ogiera, kod stacji, data pobrania itd.)

Kto może kupić nasienie?
W zasadzie każdy. Osoba prywatna, hodowca, czy też lekarz weterynarii.

Gdzie zaopatrywać się w nasienie?
Przede wszystkim u podmiotów posiadających zezwolenie na przechowywanie i sprzedaż nasienia. W centrach rozrodu, centrach inseminacji, u lekarzy weterynarii. Tam, gdzie pochodzenie nasienia, jego jakość i sposób przechowywania nie budzą zastrzeżeń.

Narodziny źrebięcia. Jakie dokumenty musimy złożyć by je zarejestrować? Jakie musimy otrzymać przy inseminacji naszej klaczy, a jakie przy zaopatrywaniu się w nasienie?
Przede wszystkim do rejestracji źrebięcia potrzebne jest świadectwo krycia lub w przypadku inseminacji – świadectwo inseminacji/unasienienia. W przypadku świadectwa inseminacji, lekarz weterynarii dokonujący zabiegu sztucznego unasieniania naszej klaczy wpisuje do niego nazwę ogiera, którego nasienie zostało użyte do zabiegu. Dokonuje tego na podstawie dokumentów nasienia, które otrzymaliśmy od podmiotu, u którego zakupiliśmy owe nasienie. Mowa tu o:
– kontrakcie hodowlanym (zawiera on nazwę i numer przyżyciowy klaczy, dla której przeznaczona jest dana porcja nasienia, dane właściciela/dzierżawcy klaczy i oczywiście dane ogiera)
– rachunku lub fakturze potwierdzającej zakup nasienia
– świadectwa zdrowia nasienia (bez tych dokumentów nasienie nie może opuścić stacji)
Komplet tych dokumentów wysyłamy/dostarczamy do macierzystego związku, w którym źrebię ma zostać opisane.

Odpowiedzialność karna za nielegalną sprzedaż nasienia. Czy jest taka?
Tak. Odpowiedzialności karnej w postaci grzywny podlega:
– prowadzenie działalności w zakresie pozyskiwania, konfekcjonowania, przechowywania i dostarczania nasienia lub przechowywania i dostarczania nasienia, nie posiadając zezwolenia wydanego przez ministra właściwego do spraw rolnictwa
– wprowadzanie do handlu materiału biologicznego koniowatych niezaopatrzony w świadectwo potwierdzające jego pochodzenie, o którym mowa w przepisach Unii Europejskiej dotyczących świadectw obowiązujących w handlu, lub zaopatruje go w świadectwo niespełniające tych wymagań
– przechowywanie lub wprowadzanie do obrotu nasienia reproduktorów niespełniających wymagań określonych w ustawie o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich.

Jakie jest ryzyko związane z użyciem nasienia pochodzącego z nielegalnego źródła?
Odpowiedź jest prosta. Niewątpliwie największym ryzykiem są straty finansowe. Z czego wynikają?
Koń nie otrzyma udokumentowanego pochodzenia w związku, do którego zostanie zgłoszony i tym samym jego wartość rynkowa oraz hodowlana spadnie. Narażamy się na ryzyko wystąpienia chorób przenoszących się drogą płciową, na skutek użycia nasienia, które nie zostało uprzednio przebadane i jest niewiadomego pochodzenia. Narażamy się również na użycie ogiera innego niż ten, którego nasienie kupiliśmy (bez dokumentów nie mamy potwierdzenia od jakiego konia dane nasienie pochodzi). Istnieje też duże ryzyko zakupu nasienia, które w wyniku nieprawidłowego przechowywania/transportu zostało przegrzane, rozmrożone lub uszkodzone.

Pamiętajmy, że kupując nasienie z legalnego źródła poza otrzymaniem kompletu niezbędnych dokumentów mamy pewność, że kupujemy materiał przebadany, pochodzący z ośrodka regularnie kontrolowanego, dobrze oznakowany, prawidłowo przechowywany i dostarczany. Aby uniknąć wyżej wymienionych konsekwencji żądajmy dokumentów. Dbajmy o zdrowie naszych koni i kondycję naszych portfeli!

Alicja Mizera
Centrum Inseminatio Animalium
Absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Młody Naukowiec w dziedzinie rozrodu zwierząt

Przeczytaj także artykuł:  Inseminacja klaczy