„Jaki koń jest każdy widzi” to hasło z pierwszej encyklopedii opisujące konia. Konie jednak jak sami możemy zaobserwować różnią się od siebie zarówno pod względem budowy, masy, typu czy maści.
Maść koni w ujęciu hipologicznym to nic innego jak barwa sierści wraz z grzywą i ogonem. Umaszczenie koni jest uwarunkowane genetycznie, dzięki czemu znając pewne zależności w genetyce możemy określić jaką maść może mieć nasze przyszłe źrebię.

Maści koni dzielą się na: podstawowe, rozjaśnione, wzory białych znaczeń, wzory białych plam, wzory białych włosów. Podziału takiego dokonała Pani Anna Stachurska, były specjalista ANR do spraw hodowli koni w Polsce.
Istnieje także inny podział maści na : umaszczenie jednolite (zasadnicze), umaszczenie złożone oraz umaszczenie mieszane.
Maści podstawowe według Anny Stachurskiej są to: gniada, kara i kasztanowata.
Maść gniadą cechuje czarne ubarwienie grzywy i ogona oraz brązowy odcień sierści. Maść kara to nic innego jak królestwo koloru czarnego, który znajduje się w grzywie, ogonie oraz sierści. Maść kasztanowata cechuje się żółtaworuda lub rudobrązowa sierść, grzywa i ogon w tym samym odcieniu lub jaśniejsze, kończyny bez czarnego podpalania. Odmiany innego koloru mogą występować kończynach i głowie najczęściej, jak również w innych miejscach np. brzuch, zad. Za powstanie maści podstawowych odpowiedzialne są dwa geny i ich allele czyli allel A (Agouti) ,który kontroluje rozmieszczenie barwnika czarnego w skórze oraz allel E (Extension), który odpowiada za rodzaj produkowanej melaniny (np. eumelaniny – czarny barwnik, feomelaniny – barwnik żółto-czerwony).

Każdy z allei (wersji genu) odpowiada za inny barwnik w sierści i grzywie konia. Gen A kontrolujący rozmieszczenie czarnego barwnika rozróżnia się na allele:

• A- warunkuje ograniczenie rozmieszczenia czarnego barwnika do grzywy, ogona oraz kończyn,
• A+ – odmiana dzika allelu A, powoduje odmianę dziką umaszczenia gniadego (niskie podpalania, jasne pasemka w grzywie i ogonie)
• a- brak ograniczenia rozmieszczenia czarnego barwnika

Gen E odpowiada za rodzaj produkcji melaniny. Alle E dzieli się na poszczególne rodzaje alleli:

• ED –  czarny dominujący, warunkuje produkcję eumelaniny (barwnik czarny), epistatyczny do Agouti   (znosi jego działanie),
• E – warunkuje produkcję eumelaniny (barwnik czarny),
• e –  warunkuje produkcję feomelaniny (barwnik żółto-czerwony) ,w układzie _ _ee jest epistatyczny do Agouti (znosi jego działanie)
• ea – mutacja genu e, powoduje pewne zmiany umaszczenia kasztanowego.

Uwarunkowanie maści jest zależne od genów A i E oraz ich dominacji (dominacja nad genami recesywnymi) oraz recesywności (poddania się genu dominującemu). Genotyp poszczególnych maści koni składa się z czterech elementów: dwóch alleli genu A oraz dwóch alleli genu B, np. AaEe.

KONIE GNIADE

Konie gniade to konie u których grzywa, ogon oraz dolne partie nóg są koloru czarnego ,a kłoda koloru brązowego. Koń gniady ma wspólne geny A_E_ *. Oznacza to ,że jako pierwszy w tym układzie pojawia się allel A – warunkujący ograniczenie czarnego barwnika (dlatego konie gniade , nie są kare),jako kolejnym allelem może być dowolny allel genu A ( A lub a). Kolejnym genem jest E, który jest stały. E warunkuje produkcję barwnika żółto-czerwonego, dzięki czemu gniady koń ma brązowy kolor kłody. Oznacza to ,że koń gniady może być genotypu: (AAEE),(AAEe),(AaEE),(AaEe). Maść gniada jest najczęściej spotykaną maścią w większości ras koni.

* w miejsca oznaczone poziomą kreską _ można wstawić dowolny allel A, a oraz E i e.

KONIE KASZTANOWATE

Konie kasztanowate to konie o rudo-brunatnej barwie sierści, których ogon i grzywa mogą być koloru sierści lub nieco jaśniejszym. Genotyp koni kasztanowatych ma oznaczenie __ee. Oznacza to ,że konie kasztanowate mogą mieć genotypy: AAee, Aaee, aaee. Jest to genotyp tzw. epistatyczny do genu A, czyli hamujący jego działanie (hamujący działanie barwnika czarnego).

Kasztanowate konie (wzór genotypu – _ _ee), to konie,których  całe ciało konia pokryte jest rudo-brunatnym włosiem o różnych odcieniach. Grzywa i ogon mogą być koloru kłody (ciała) lub mogą mieć  konopiasty odcień grzywy i ogona (jaśniejszym). Genotyp (_ _ee) jest epistatyczny do Agouti.

KONIE KARE

Konie kare czyli całe czarne, to konie u których występuje przynajmniej jeden allel E dominujący i warunkujący produkcję czarnego barwnika oraz dwa allele A recesywne, które nie ograniczają czarnemu barwnikowi rozprzestrzeniania się w skórze. Konie kare mogą mieć genotyp aaEe, aaEE lub __ED_*. Te ostatnie rodzą się jako konie gniade, a wraz z upływem lat ciemnieją do maści karej. Konie kare pomimo, że na pierwszy rzut oka tego nie widać różnią się swoim umaszczeniem widocznym w słońcu. Część koni maści karej płowieje przez słońce, a inne pozostają nadal intensywnie czarne. Kare konie płowiejące od słońca posiadają genotyp aaEe lub aaEE. Natomiast konie o kruczoczarnym umaszczeniu przez cały rok to konie o genotypie aaEDe lub aaEDE. Dzięki posiadaniu allelu ED , który jest dominujący , nie płowieją w słońcu. Hodowcy koni rasy fryzyjskiej szczególnie upodobali sobie maść karą. Kare konie z odmianami nie mają prawa wpisu do księgi oraz dalszej hodowli.

KONIE SIWE

Jak mawia stare przysłowie „Kto nie miał siwego , ten nie miał dobrego”.  Maść siwa u koni powstaje przez zahamowanie transportu melaniny do cebulek włosowych. Siwa maść jest warunkowana przez gen G. Co ciekawe konie siwe zawsze rodzą się jako źrebięta jednej z maści podstawowych – najczęściej jest to maść kara, ale także gniada (zazwyczaj dużo ciemniejsza niż typowy gniady źrebak). Dopiero wraz z wiekiem źrebię zaczyna siwieć co widać na początku w okolicach oczu , potem uszu, głowy i później na reszcie ciała. Najpóźniej siwieją nogi. Konie siwe jak wiadomo różnią się od siebie. Jedne siwieją niemalże wyglądając na śnieżnobiałe, inne można rzec pozostają szpakowate (szare) przez długi czas. Konie siwe ponadto mogą wyróżniać się małymi ciemnymi plamkami tzw. hreczką, mogą też posiadać tzw. jabłka (jeśli są w dobrej kondycji zdrowotnej i dobrze odżywione) oraz posiadać odmiany widoczne na głowie i nogach (te miejsca są  mocniej rozjaśnione lub przyciemnione ). Końmi siwymi mogą być konie których genotyp jest homozygoty dominującej GG lub heterozygoty Gg, przy czym allel G jest całkowicie dominującym nad allelem g. Oznacza to ,że siwy koń o genotypie Gg dając potomstwo niekoniecznie będzie miał potomstwo maści siwej. Jego potomstwo może być maści karej lub rzadziej, gniadej. Obecnie istnieje kilka ras koni nastwionych na hodowlę  głównie na maść siwą lub tylko i wyłącznie na konie siwe. Są to rasy takie jak np. lipicańska, andaluzyjska, kladruby oraz perszerony.  Niestety jest jeden „feler”. Siwe konie mają tendencję do powstawania czerniako-mięsaków, za sprawa kumulacji pigmentu w skórze.

W kolejnej części przedstawimy Państwu rzadkie i nietypowe maści występujące u koni. Zapraszamy do śledzenia naszego portalu na bieżąco.

Zabookuj